Przyczyny nieprawidłowego umiejscowienia endometrium mogą być również związane z rozsiewem jej drogą węzłów chłonnych lub naczyń krwionośnych. Taka hipoteza pozwala na wytłumaczenie istnienia ognisk endometrialnych w odległych od macicy miejscach jak np. opłucna.

Wszystkie przedstawione powyżej prawdopodobne przyczyny powstawania endometriozy sugerują przeszczep błony śluzowej wyścielającej wnętrze macicy. Istnieją jednak teorie, na podstawie których ogniska endometrialne powstają na skutek nieprawidłowego rozrostu, czynności i struktury komórek macierzystych wyścielających w życiu płodowym jamę brzuszną.

Ważną rolę w procesie powstawania endometriozy może mieć również układ immunologiczny oraz czynnik genetyczny. Upośledzenie odporności oraz rodzinne występowanie tej choroby wysuwa kolejne hipotezy przyczyn jej powstawania.

W związku z tym, że objawy endometriozy mogą dotyczyć różnych narządów i są one zróżnicowane w zależności od umiejscowienia zmian, rozpoznanie tej choroby jest niezmiernie trudne. Najczęstszymi objawami mogącymi sugerować występowanie endometriozy są silne bóle miesiączkowe. Pojawić się one mogą już na kilka dni przed spodziewaną miesiączką i utrzymywać się aż do zakończenia krwawienia miesiączkowego a niekiedy nawet dłużej.

Do bólów podbrzusza dołączyć mogą bóle krzyża, bóle przy oddawania moczu i stolca, jak również biegunki, wymioty i bóle głowy. W przypadku endometriozy miesiączki zazwyczaj są znacznie dłuższe i obfitsze a czasami pojawiają się także krwawienia międzymiesiączkowe. Jeżeli zmiany umiejscawiają się w zatoce Douglasa, kobieta może odczuwać ból podczas stosunków płciowych. Może dochodzić również do krwawień z cewki moczowej bądź odbytu.