Niedobór i nadmiar testosteronu i jego konsekwencje

Spis treści:

1. Czym jest testosteron?
2. Za co odpowiada testosteron?
3. Kiedy należy zbadać poziom testosteronu?
4. Badanie pozwalające na określenie stężenia testosteronu
5. Czy niski poziom testosteronu to powód do niepokoju?
6. Konsekwencje niedoboru testosteronu
7. Czy wysoki poziom testosteronu to powód do niepokoju?
8. Leczenie

Czym jest testosteron?

Testosteron zaliczany jest do hormonów steroidowych. Testosteron to tzw. androgen, czyli hormon, który odpowiada za drugorzędowe cechy płciowe męskie (niski głos, zarost). Za produkcję testosteronu odpowiadają śródmiąższowe komórki Leydiga, z których zbudowane są jądra. Organizm kobiet też syntetyzuje testosteron – produkują go nadnercza i w niewielkim stopniu jajniki! Dodatkowo u kobiet testosteron może powstawać z innych hormonów, takich jak androstendion. Co ciekawe, stężenie testosteronu zależy od wieku, pory dnia czy… aktywności. Najwyższy poziom testostorenu obserwuje się  w godzinach porannych i po wysiłku fizycznym. Szczyt stężenia testosteronu u mężczyzn przypada na godzinę 7. rano.

Za co odpowiada testosteron?

Synteza testosteronu ma miejsce już w życiu płodowym. U chłopców decyduje o wykształceniu cech płciowych a następnie, wraz z wiekiem za proces spermatogenezy. Odpowiedni poziom testosteronu warunkuje też powstawanie np. zarostu na twarzy. Testosteron uwikłany jest w szereg procesów biochemicznych – odpowiada m.in. za syntezę białek czy za hamowanie procesu ich rozpadu. Odgrywa też ważną rolę w procesie homeostazy – wpływa na zatrzymywanie w organizmie elektrolitów (potas, sód, fosfor). Odgrywa też ważną rolę w rozkładzie tkanki tłuszczowej, zwiększa masę mięśni szkieletowych. Najważniejsza rola przypisywana testosteronowi to wpływanie na popęd płciowy.

Kiedy należy zbadać poziom testosteronu?

Badanie poziomu testosteronu wykonuje się, analizując jego stężenie we krwi. Oznaczanie poziomu testosteronu może zlecić lekarz, w sytuacji gdy:

• obserwuje się obecność guzków na jądrach lub jajnikach,
• zdiagnozowano przerost kory nadnerczy,
• obserwuje się opóźnione bądź przyspieszone dojrzewanie płciowe u chłopców,
• zdiagnozowano lub podejrzewa się chorobę nowotworową nadnerczy,
• u pacjentki zdiagnozowano lub podejrzewa się zespół policystycznych jajników,
• pacjent/pacjentka cierpi na marskość wątroby,
• u pacjentki zdiagnozowano hirsutyzm (nadmierne owłosienie),
• pacjent bada się w kierunku niepłodności,
• u pacjentki następuje obniżenie głosu czy łysienie androgeniczne.

Badanie pozwalające na określenie stężenia testosteronu

Badanie stężenia testosteronu wykonywane jest z próbki krwi pobieranej rano. Pacjent powinien unikać ćwiczeń fizycznych rano przed przyjściem do punktu pobrań krwi. Wartości referencyjne poziomu testosteronu zależą od płci. Inne wartości przyjęto dla kobiet, inne dla mężczyzn. W przypadku kobiet zaleca się przeprowadzenie badania stężenia testosteronu pomiędzy 3. a 5. dniem cyklu menstruacyjnego (1. dzień cyklu to rozpoczęcie krwawienia).

Nadmiar i niedobór testosteronu, fot. panthermedia

Czy niski poziom testosteronu to powód do niepokoju?

Niedobór testosteronu może sygnalizować, że organizm zmaga się ze stanem chorobowym, takim jak choroby przysadki czy choroby podwzgórza. Problemy z niskim stężeniem testosteronu towarzyszą również niewydolności jąder czy bezpłodności. Niski poziom testosteronu u mężczyzn może być również sygnałem, że pacjent cierpi na pierwotną dysfunkcję jąder, zespół Klinefeltera (choroba genetyczna uwarunkowana aberracjami chromosomalnymi), guz jąder, zapalenie jąder, idiopatyczny zanik jąder, gruczolaki przysadki, hipogonadyzm hipogonadotropowy, zespół Kallmanna.

Konsekwencje niedoboru testosteronu

Niedobór testosteronu wpływa negatywnie na organizm. W przypadku mężczyzn niedobór tego hormonu prowadzi do zaburzeń wzwodu, obniżenia popędu i aktywności seksualnej, zmniejszenia owłosienia łonowego, przerostu gruczołu sutkowego u mężczyzn (ginekomastia), spadku masy ciała, obniżenia masy kostnej, zaburzeń metabolicznych, wahań nastroju, depresji i spadku energii. Niedobór testosteronu prowadzi również do problemów z płodnością.  

Czy wysoki poziom testosteronu to powód do niepokoju?

Podwyższony poziom testosteronu to również powód, aby dokładnie przyjrzeć się swojemu organizmowi. Z podwyższonym stężeniem testosteronu możemy mieć do czynienia w sytuacji, gdy u pacjenta zdiagnozowano guz jądra, guz nadnerczy, nadczynność tarczycy. W przypadku kobiet podwyższony poziom testosteronu towarzy również zespołowi policystycznych jajników czy przerostowi kory nadnerczy.

Leczenie

Bez względu na to, czy zmiany poziomu testosteronu obserwuje się u kobiet, czy u mężczyzn, bezwzględnie należy skontaktować się z lekarzem. Lekarz endokrynolog pomoże dobrać odowiednią terapię, kluczowe jest jednak znalezienie źródła problemu.