Zachowania ryzykowne - czym jest ryzyko i dlaczego je podejmujemy?
Ryzyko jest pewnym działaniem lub sytuacją, która powoduje, że pojawia się zagrożenie dla czegoś wartościowego. Podejmując więc tego typu działania, możemy oczekiwać straty lub pojawienia się sytuacji, która będzie niekorzystna.[1]
Podejmujemy ryzyko, kiedy czujemy taką konieczność lub potrzebę. Jeśli osiągnięcie jakiegoś celu wymaga podjęcia przez nas ryzyka lub zaistniała sytuacja wymaga podjęcia ryzyka by uniknąć negatywnego skutku, mówimy o ryzyku instrumentalnym. W sytuacjach, w których podejmowanie ryzyka nie jest podstawne z obiektywnego punktu widzenia, a dostarcza jedynie jednostce przyjemnej stymulacji, nazywamy ryzykiem stymulującym. Ryzyko w tej sytuacji jest staje się źródłem przyjemności a nie środkiem do osiągnięcia celu i opiera się na teorii poszukiwania wrażeń jako nowych, złożonych doświadczeń. Warto zwrócić uwagę iż nie należy generalizować, tzn. podejmowanie ryzyka w jednej dziedzinie życia, nie oznacza, że dana jednostka będzie podejmować ryzyko w każdej innej dziedzinie życia. Skłonność do ryzyka w jednym zakresie nie oznacza więc chęci podejmowania ryzyka zawsze i w każdej sytuacji.[2]
Nie bez związku pozostaje tutaj profilaktyka (nie tylko zdrowotna). To czy podejmiemy działania zapobiegawcze, zależy w dużej mierze od ryzykownych działań i powodów, jakie wpływają na to, czemu podejmujemy ryzyko. Ważne jest tu to, w jaki sposób postrzegamy ryzyko. Podjęcie działań profilaktycznych zależy od tego czy działania te są dobrowolne, czy przymusowe, czy efekty tych działań będą natychmiastowe czy odroczone, jak duże i długotrwałe będą skutki niepodjęcia działań zapobiegawczych oraz to w jakim stopniu dana sytuacja jest dla nas nowa.
fot. ojoimages
Wyodrębniono model, który określa czynniki, od których zależy podejmowanie zachowań prewencyjnych. Pierwszym czynnikiem jest diagnoza czyli ocena sytuacji i określenie jej jako bezpiecznej lub niebezpiecznej. Ważne jest tu również określenie strat, jakie możemy ponieść. Kolejnym czynnikiem jest dystans czyli uświadomienie sobie na ile dane ryzyko jest skoncentrowane na mnie i na rzeczach dla mnie ważnych i wartościowych. Trzecim elementem jest instrumentalność czyli pewność, że dane działanie profilaktyczne jest skuteczne i przyniesie pożądane efekty.[3]
Skłonność do podejmowania ryzyka jest pewną uogólnioną tendencją do podejmowania lub unikania sytuacji ryzykownych. Determinowana jest przez szereg czynników takich jak wiek, płeć, cechy osobowości, wyznaczniki kulturowe, postawy wobec sytuacji ryzykownych. Z wyników badań wynika, że większą tendencję do podejmowania ryzyka mają mężczyźni niż kobiety. Podobnie znacznie częściej zachowania ryzykowne są podejmowane przez osoby we wczesnej dorosłości niż w innych okresach życia.[5]
Piśmiennictwo
Źródło tekstu:
- [1] „Promocja zdrowia i prewencja zaburzeń z perspektywy psychologii” H. Sęk [w:] „Psychologia kliniczna. T1” pod red. H. Sęk, Warszawa 2005
[2] „Ryzyko jako konieczność i ryzyko jako przyjemność. Teoria i jej empiryczna weryfikacja.” T. Zaleśkiewicz [w:] „Psychologia zachowań ryzykownych. Koncepcja, badania, praktyka.” pod red. M. goszczyńskiej, R. Studerskiego, Warszawa 2006
[3] „Diagnoza- dystans- instrumentalność. Psychologiczne wyznaczniki gotowości do zapobiegania zagrożeniom.” P. Gasparski [w:] „Psychologia zachowań ryzykownych. Koncepcja, badania, praktyka.” pod red. M. Goszczyńskiej, R. Studerskiego, Warszawa 2006
[4] „Wybrane podmiotowe uwarunkowania do ryzyka u kobiet i u mężczyzn” M. Stawiarska- Lietzau [w:] „Psychologia zachowań ryzykownych. Koncepcja, badania, praktyka.” pod red. M. oszczyńskiej, R. Studerskiego, Warszawa 2006
