Forum: Diabetologia - grupa dla osób leczących się na cukrzycę i jej powikłania

Witam,

Jestem studentką Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku Dietetyka. Obecnie piszę pracę magisterską na temat Samokontroli w Cukrzycy typu 1. Ankieta jest anonimowa i posłuży mi jako materiał badawczy.
Proszę o pomoc i uzupełnienie ankiety, która znajduje się pod linkiem:

docs.google.com/forms/d/1TQ6eZ2Osr85UsxuHpLeBbmKkFj9iLHXhmMCMPSFviSU/viewform

Dziękuję za poświęcony czas !

Cukrzyca jako choroba towarzyszy człowiekowi od zawsze. Pierwszy opis objawów cukrzycy znalazł się w chińskim dziele o chorobach wewnętrznych tj. około 2670 r. p.n.e. Nieco później w podręcznikach medycyny staroindyjskiej napisanym w latach 2500-6000 p.n.e. informowały o 20 objawach cukrzycy. Inny opis stanu podobnego do objawów cukrzycy przebiegającego z wielomoczem odnaleziono w papirusie Ebersa pochodzącym z 1550 r.p.n.e., który był obszernym zbiorem zasad i recept leczniczych. Wzmiankuje się o diabetes melitus już od bardzo dawna.
Dotyka ona ludzi niezależnie od wieku czy pozycji społecznej.Całkiem niedawno współcześni badacze starożytnego Egiptu odkryli, że Hatszepsut – władczyni Egiptu, żyjąca w latach 1479 p.n.e – 1459 p.n.e. była chora na cukrzycę.
Pierwszy raz słowo „diabetes” (syfon- płynący) użył Arteziusz z Kapadocji (około 200 r.n.e). Zastosował je by określić stan ucieczki płynów z ustroju, nadmiernego picia płynów z powodu pragnienia i ogólnego wyniszczenia organizmu prowadzącego do zgonu.
W XVII wieku dodano słowo "mellitus" oznaczające słodki smak moczu. W 1869 roku Langerhans odkryłw trzustce wyspy, które nazwano jego nazwiskiem. Dwadzieścia lat póżniej stwierdzono iż wyspy Langerhansa produkują insulinę.
Pomimo wielowiekowej wiedzy lekarzy jeszcze na początku XX wieku rozpoznanie diabetes mellitus oznaczało szybki wyrok śmierci. Cukrzycę wykrywano poprzez badanie moczu. Do czasu wynalezienia insuliny jedynym sposobem leczenia cukrzycy była dieta bezwęglowodanowa. Sama choroba jak i również restrykcyjna dieta doprowadzały szybko do znacznego wyniszczenia organizmu.
Przełom przyszedł w 1921 roku, kiedy grupie kanadyjskich naukowców udało się wyekstrahować insulinę. Podanie jej ludziom było czystym eksperymentem ale insulina zadziałała. O tego czasu można stwierdzić początek poskromiania choroby a przynajmniej jej opanowywania.
1. Definicja cukrzycy.

Światowa Organizacja Zdrowia ( WHO ) definiuje cukrzycę jako grupę chorób metabolicznych charakteryzujęcą się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania lub działania induliny. Przewlekła hiperglikemia w cukrzycy wiąże się z z uszkoszeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.
Cukrzyca nie jest więc jednym schorzeniem, ale grupą chorób. Jest schorzeniem interdyscyplinarnym. Literatura podaje podobne sformułowania tej jednostki chorobowej, są one tylko grą słów bo wszyscy na słowo " cukrzyca" myślimy o tym samym problemie zdrowotnym.
Diabetes mellitus należy również do zaburzeń endokrynnych związanych z całkowitym lub częściowym brakiem insuliny ¹.





2. Epidemiologia cukrzycy w Polsce i na świecie


Epidemiologia jest nauką o występowaniu i uwarunkowaniach zjawisk zdrowotnych w określonych populacjach ludzkich oraz system działąń wykorzystujących uzyskane informacje do zmniejszenia rozpoznanych problemów zdrowotnych w populacji ².
W 2015 roku podano, że na cukrzycę jest chorych prawie 371 milionów ludzi na świecie. W 1980 roku na świecie było 153 mln cukrzyków. Szacuje się, że w 2030 roku na kuli ziemskiej będzie żyć 550 mln diabetyków. Dlatego szybkie rozprzestrzenianie się tej choroby nazwano epidemią³. Ocenia się, że rocznie z powodu cukrzycy umiera 4,8 miliona osób. Największa liczba chorych na cukrzycę mieszka w Indiach, Chinach i w Stanach Zjednoczonych. Przewiduje się, że w 2025 roku 80 % ogółu chorych na cukrzycę

_____________________
¹ M. Kózka, L. Płaszewska - Żywko, Modele opieki pielęgniarskiej nad chorym dorosłym, PZWL, 2008, s.338.
² epidemiologia2.sum.edu.pl/wp-content/uploads/2011/10/EPINTERNET12011.pdf, dostęp luty 2016.
³ koalicja-cukrzyca.pl/docs/blue_paper_raport_cukrzyca_to.pdf.pdf, dostęp luty 2016.
mieszkać będzie w krajach o małym i średnim dochodzie narodowym, czyli w krajach biednych.
Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych w dniu 20.12.2006 roku przyjęło rezolucję uznającą cukrzycę za chorobę o zasięgu międzynarodowym.
Od wielu lat epidemiologia bada i obserwuje tą chorobę, która rozprzestrzenia się w zastraszającym tempie. Zdrowi ludzie nie reagują na ten problem, uświadamiają go sobie dopiero chorzy.
Światowa Organizacja Zdrowia podjęła działania mające na celu promocję wiedzy o cukrzycy aby ostrzec zdrowych ludzi. W związku z tym dniu 7 kwietnia 2016 roku w ramach Światowego Dnia Zdrowia będzie się dużo mówiło i uświadamiało ludzi na temat cukrzycy.
W Polsce cierpi na nią ponad 3 mln. osób. 60 % z tej liczby to przypadki rozpoznane i leczone, pozostałe 40% stanowią cukrzycę utajoną i nie leczoną. Chorobowość w Polsce wynosi 9,03%. W Europie ogółem chorobowość jest mniejsza bo wynosi 6,7%, natomiast w skali globalnej wynosi ona 8,3%.
Badania epidemiologiczne co do cukrzycy nie są nawet trochę optymistyczne. Nie pozbędziemy się tej choroby, możemy ją tylko ujarzmić i kontrolować.

Co 10 sekund
na świecie diagnozuje się cukrzycę u kolejnej osoby.
ktoś umiera z powodu jej powikłań.
Blisko 382 miliony osób na świecie,
w tym 3 miliony w Polsce, choruje na cukrzycę.
Cukrzyca to pierwsza niezakaźna choroba
uznana przez ONZ za epidemię XXI wieku.
Szacuje się, że w 2035 roku
liczba chorych sięgnie 592 milionów na świecie 4 .






_________________________

4 koalicja-cukrzyca.pl/docs/blue_paper_raport_cukrzyca_to.pdf.pdf, dostęp luty 2016.


3. Podział, objawy i rozpoznanie cukrzycy.

Chorobę tą można podzielić na następujące typy:
• cukrzyca typu 1
• cukrzyca typu 2
• cukrzyca ciężarnych
• utrwalona cukrzyca noworodka
• cukrzyca MODY
• cukrzyca wtórna


Cukrzyca typu 1
Spowodowana jest całkowitym zniszczeniem komórek beta trzustki, która odpowiadają za produkcję i wydzielanie insuliny. Dochodzi tu do całkowitego braku insuliny. Jest ona hormonem obniżający poziom cukru we krwi.
Najczęściej chorują na nią dzieci w wieku 10-14 lat.


Cukrzyca typu 2
Powstaje na skutek czynników genetycznych i środowiskowych. Na czynnik genetyczny nie mamy wpływy, natomiast czynnikiem środowiskowym jest otyłość wynikająca ze stylu życia człowieka.
W tym typie cukrzycy insulina jest produkowana przez trzustkę, ale jej wydzielanie nie przebiega tak, jak u osoby zdrowej – wydzielana jest z opóźnieniem i dłużej niż powinna. W tej sytuacji poziom cukru mierzony we krwi utrzymuje się jeszcze w normie.

Cukrzyca ciężarnych
Rozpoznawana jest zwykle między 24 a 28 tygodniem ciąży i trwa do momentu urodzenia dziecka. Jej wystąpienie w tym stanie jest sygnałem alarmowym dla kobiety, że w przyszłości może rozwinąć się u niej cukrzyca.

Utrwalona cukrzyca noworodka
To typ cukrzycyujawniającej się w pierwszych miesiącach życia noworodka i trwa przez całe jego życie. Jest uwarunkowana genetycznie, *** się znacznie zmniejszoną produkcją insuliny przez komórki ß trzustki. Leczenie tego typu cukrzycy polega na stosowaniu diety cukrzycowej oraz doustnych leków przeciwcukrzycowych.

Cukrzyca typu MODY
Występuje żadko i dotyczy ludzi w wieku od 10 do 30 roku życia. Ma łagodny przebieg. Jest dziedziczna, wywołane mutacją pojedynczych genów kodujących wydzielanie insuliny przez komórki ß trzustki. Leczenie polega na stosowaniu diety cukrzycowej.

Cukrzycz wtórna
Etiologiczne jest najbardziej zróżnicowana z całej grupy cukrzyc. Występują tu zaburzenia gospodarki węglowodanowej związane z chorobami trzustki, zaburzeniami endokrynologicznymi lub stosowaniem niektórych leków.

Objawy cukrzycy
Wiele przypadków cukrzycy przebega bezobjawowo. Do najbardziej charakterystycznych objawów należą:
• wzmożone pragnienie (wypijanie od kilku do kilkunastu litrów płynów na dobę),
• wielomocz,
• chudnięcie,
• senność,
• osłabienie,
• skłonność do infekcji.
• Uczucie suchości w ustach,
• zaburzenia widzenia,
• świąd w okolicy narządów rodnych,
• czyraczność
• inne.

Rozpoznanie cukrzycy
Brak produkcji insuliny przez trzustkę doprowadza do znacznego zwiękrzenia stężenia glukozy we krwi i zaburzeń metabolicznych określanych jako kwasica cukrzycowa. Jednak najważniejszym elementem w zdiagnozowaniu tej choroby jest stwierdzenie podwyższonego stężenia glukozy we krwi oraz wyżej wymienione objawy.
Każdemu choremu wykonuje się badanie laboratoryjne: poziom odsetkowej hemoglobiny glikolowej - HbA1c . Odzwierciedla ona średnią glikemię w ciągu 3 miesięcy.
Innymi badaniami są: stężenie fruktozaminy, przeciwciałą przeciwwyspowe, ciała ketonowe.
Ważnym badaniem w rozpoznaniu cukrzycy jest też doustny test tolerancji glukozy. Wykonuje się go po 8-14 godzinach po ostatnim posiłku, u pacjenta wypoczętego i po przespanej nocy.
Poniższa tabela wskazuje prawidłowe wartości glikemi w różnych porach dnia zależnie od typu cukrzycy.


Tabela 1. Rekomendowane przez PTD w zaleceniach na 2015 rok wartości stężenia glukozy w różnych typach cukrzycy.


Typ cukrzycy Wartość glikemii na czczo Wartość glikemii przed posiłkiem Wartość glikemii po posiłku Wartość glikemii w nocy
Cukrzyca w ciąży 70–90 mg/dl
(3,9–5,0 mmol/l) 70–90 mg/dl
(3,9–5,0 mmol/l) 3,3 mmol/l)
Cukrzyca typu 1 70–110 mg/dl
(3,9–6,1 mmol/l) 70–110 mg/dl
(3,9–6,1 mmol/l) 90 mg/dl (>5,0 mmol/l)
Cukrzyca typu 2 i inne nie określone dokładnie*** nie określone dokładnie*** nie określone dokładnie*** nie określone dokładnie***

*** w tym przypadku należy kierować się poziomem HbA1c i przelicznikiem5.





___________________________
5. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Kraków 2013, s. 782.

4. Czynniki ryzyka w cukrzycy.

Każda pielęgniarka powinna bardzo dobrze znać czynniki ryzyka w cukrzycy aby identyfikować osoby zagrożone tą chorobą i podejmować działania zapobiegawcze w celu zminimalizowania lub ich wyeliminowania. Czynników ryzyka w tej chorobie jest bardzo dużo:
• nadwaga i otyłość ( BMI powyżej 25 kg/m² );
• wiek powyżej 45 lat;
• mała aktywność fizyczna;
• występownie cukrzycy u rodziców, dziadkó;
• palenie tytoniu;
• alkoholizm;
• stres;
• cukrzyca w czasie ciąży lub urodzenie dziecka o masie ciałą powyżej 4 kg;
• nadciśnienie tętnicze;
• zaburzenia gospodarki lipidowej ( stężenie trójglicerydów powyżej 250 mg% lub frakcji cholesterolowej HDL poniżej 40 mg% );
• zespół policystycznych jajników;
• choroby układu sercowo-naczyniowego;
• inne.
Poniżej przedstawię te czynniki, które związane są z naszą codziennością, czyli ze stylem życia jaki prowadzimy na co dzień.


4.1. Otyłość

Otyłość nie tylko źle wpływa na urodę człowieka i jego sprawność fizyczną, ale jest też elementem przyspieszającym pojawienie się między innymi cukrzycy. Nadmierne spożywanie jedzenia i w efekcie końcowym otyłość, jest spowodowana niewłaściwymi nawykami żywieniowymi. W dzisiejszych czasach za duże pokarmów wysokoprzetworzonych o dużej zawartości enegii.
Najczęstszą konsekwencją otyłości jest cukrzyca typu 2. Związki cukrzycy typu 2 z nadwagą wynikają z insulinooporności powodowanej między innymi
z otyłością. Najbardziej cukrzycorodna jest otyłość brzuszna ( wisceralna ), w któraj tkanka tłuszczowa zgromadzona jest wokół brzucha.. Mniej niebezpieczna to otyłość pośladkowo – udowa.
Można określić poprzez wskaźnik BMI czy mamy prawidłową masę ciała posługując się wzorem:
BMI = masa ciałą w kg : ( wzrost w metrach x 2 )
Wynik: do 18,5 oznacza niedowagę;
18,5 – 25 oznacza - prawidłową wagę;
25-30 – nadwaga;
powyżej 30 – otyłość;
Niezależnie od poziomu wskaźnika masy ciała – BMI, czynnikiem ryzyka jest również nasz powiększony obwód w talii. Wykazano, że pomiar obwodu talii pozwala wychwycić nam zagrożenie cukrzycą nawet u pacjentów z prawidłową masą ciała 6.
U osób zdrowych insulina jest wydzielana pulsacyjnie i z posiłkami. U osób otyłych bez cukrzycy podobnie, ale po posiłkach jest zwiększone wydzielanie insuliny. Osoby otyłe chore na cukrzycę redukcjąc masę ciała ograniczą produkcję insuliny, ale nie spowodują pozbycia się choroby.


4.2. Brak aktywności fizycznej.

Aktywność fizyczna jest podstawowym elementem prawidłowego funkcjonowania każdego organizmu i zdrowo jest dla człowieka jeśli jest on naszą codziennością.
Każdy intensywny ruch naszego ciała wpływa na zużycie glukozy we krwi. Glukoza daje komórkom energię niezbędną do pracy, a dostaje się tam przy udziale insuliny. Chciałąbym zaznaczyć, że każdy większy wysiłek fizyczny ma wpływ na zmniejszenie lub zwiększenie wydzielania się insuliny i glukagonu.
Regularny wysiłek fizyczny wiąże się ze zwiększeniem wrażliwości tkanek, a zwłaszcza mięśni, na działąnie insuliny, ze spadkiem masy ciałą, z poprawą profilu lipidowego oraz ze stanem emocjonalnym. Może on zmniejszyć zagrożenie powstania cukrzycy typu 2 o około 40% 7. Żadna tabletka nie zastąpi dobroczynnego działania wysiłku fizycznego.

____________________________
1. 6 Ibidem, s. 800.
2. 7 A. Abramczyk, Profilaktyka i wczesne wykrywanie cukrzycy, Wrocław 2002, s.12.
Tak więc brak ruchu jest czynnikiem ryzyka w cukrzycy. Ludzie prowadzący siedzący tryb życia znacznie częściej chorują na cukrzycę.
Aktywność fizyczna odgrywa ważną rolę w zapobieganiu i leczeniu cukrzycy.


4.3. Palenie tytoniu.
Kolejnym czynnikiem choć nie największym jest palenie tytoniu. Najczęściej jest przyczyną cukrzycy typu 2.
Powszechnie uważa się, że osoby dotknięte nikotynizmem to osoby prowadzące niezdrowy styl życia: nie aktywne fizycznie, żle odżywiający się, mający problemy życiowe różnej natury. Stąd ich ucieczka do używek i palenie papierosów w ramach "odstresowania się".
Dym tytoniowy skłąda się z ponad 4000 tysięcy substancji chemicznych, z których większość określana jest jako związki toksyczne 8. Do najbardziej szkodliwych należą : benzen, nitrozoaminy, kadm, ołów, chrom, tiocyjanek, tlenek węgla i nikotyna 9.
Wchłaniają się one głównie poprzez układ oddechowy, ale częściowo dostają się do naszego przewodu pokarmowego wraz ze śliną i śluzem odkasływanym z oskrzeli. Taka nikotynowa mieszanka skutecznie uszkadza trawienie w przewodzie pokarmowym, w tym również czynność wydzielniczą trzustki. Palenie papierosów powoduje podwyższenie poziomu cukru we krwi, czyli jest źródłem obniżonej wrażliwości na insulinę.
Oczywiście wówczas gdy już jesteśmy chorzy na cukrzycę palenie jest przyczyną powstawania powikłań cukrzycowych w postaci zmian w naczyniach krwionośnych w oczach, nerkach mózgu, kończyn dolnych, serca. Reasumując znacznie wzrasta zagrożenie utraty zdrowia.


4.4. Stres
Żyjemy w czasach, w których życie bombarduje nas sytuacjami stresogennymi. Jesteśmy zabiegani, ciągle w pracy rywalizujemy, przytłacza nas nadmiar obowiązkó, czujemy się samotni i zagubieni w dzisiejszym świecie. Nie jesteśmy w stanie przed
___________________________
8 E. Florek, Skład chemiczny i karcynogenny dymu tytoniowego, Alkoholizm i narkomania, 3/36/99.
9 B.Ślusarska, D. Zarzycka, K. Zachradniczek, Podstawy pielęgniarstwa, tom 1, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2004, s.681.

tymi problemami uciec. Być może to jest przyczyną wzrostu zachorowań na cukrzycę. To przecież m.in. stres jest powodem naszego sięgania po alkohol, papierosy, objadania się. Stres uznano za jeden z czynników usposabiających do powstawania wielu chorób psychosomatycznych w tym cukrzycy 10. Długotrwała depresja czasem poprzedza wystąpienie diabetes mellitus. Stres oddziaływauje na układ hormonalny hamując wydzielanie insuliny. Zaburza to jednocześnie metabolizm węglowodanów. Reasumując można stwierdzić, że stres działa na naszą niekorzyść i może być przyczyną powstania cukrzycy.

5. Nagłe stany w cukrzycy.

Stany nagłe zagrażają bezpośrednio życiu chorego. W cukrzycy stany te dotyczą ludzi już zdiagnozowanych i tych, którzy nie wiedzą o chorobie.
Są to :
• kwasica i śpączka ketonowa,
• zespół hiperglikemiczno – hipersmolarny tzw. ZHH,
• kwasica i śpiączka mleczanowa,
• hipoglikemia polekowa,

Kwasica i śpiączka ketonowa to ostry zespół zaburzeń przemiany węglowodanowej, tłuszczowej, białkowej oraz gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej, powstający w wyniku nagłego i znacznego niedoboru insuliny 11. Z powodu braku insuliny w organiźmie wraz z moczem wydalane są ciała ketonowe. Ciała te są obecne również w surowicy krwi. Skutkiem nadmiaru glukozy w organiźmie jest : hiperglikemia, utrata glukozy z moczem, diureza osmotyczna, odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe i kwasica metaboliczna. U chorego pojawiają się następujące objawy podmiotowe:
• nadmierne pragnienie,
• suchość w jamie ustnej,
• wielomocz,
• osłabienie,
• uczucie zmęczenia i senność,
______________________________
10 J. Tatoń,A. Czech., Diabetologia, tom 1, PZWL, s. 85.
11 Interna Szczeklika 2015/2016, Mały podręcznik Medycyna Praktyczna, Kraków 2016, s.804.
• zawroty i ból głowy,
• nudności i wymioty,
• zaburzenia świadomości aż do śpiączki,
• ból brzucha,
• ból w klatce piersiowej.


Objawy przedmiotowe:
• na przemian przyśpieszony i głęboki oddech,, później płytki
• zmniejszenie napięcia skóry
• zapach acetonu z ust,
• zaczerwienienie twarzy,
• napięte powłoki brzuszne jak w zapaleniu otrzewnej.
Rozpoznanie ustala się po otrzymaniu wykoników badań laboratoryjnych. Łagodna i umiarkowana kwasica ustępuje w miarę podawania insuliny krótkodziałąjącej, nawadniania i wyrównywania zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej 12. Najczęściej występuje u chorych z cukrzycą typu 1.

Zespół hiperglikemiczno-hiperosmolalny ( ZHH )
ZHH charakteryzuje się dużym poziomem glukozy we krwi, zwiększeniem osmolarności osocza, odwodnieniem i bardzo dużą utrarą wody - większą niż w kwasicy ketonowej. Ponieważ wydzielana jest niewielka ilość insuliny to w moczu i krwi nie stwierdza sie ciał ketonowych. Poziom glukozy w osoczu wynosi nawet 600 mg/dl.
U pacjenta wystepują objawy:
• zaburzenia świadomości aż do śpiączki,
• zaczerwienienie twarzy,
• przyspieszony i płytki oddech,
• cechy bardzo znacznego odwodnienia: brak napięcia skóry, suche błony śluzowe, zapadnięte gałki oczne,
• tachykardia,
• często hipotensja

___________________________
12 Ibidem, s. 809.
Występuje najczęściej u chorych na cukrzyce typu 2. Zasady leczenia są podobne jak w kwasicy ketonowej. Powikłaniem ZHH może być żylna choroba zakrzepowo-zatorowa 13.


Kwasica i śpiączka mleczanowa

Kwasica mleczanowa ( metaboliczna ) spowodowana jest nasileniem beztlenowej przemiany glukozy. W surowicy krwi stwierdza się poziom kwasu mlekowego powyżej 7 mmol/l. Występuje rzadko, częściej w cukrzycy typu 2 przy towarzyszącym wstrząsie, sepsie, leczeniu metforminą czy niewydolności krążeniowo-oddechowej.
U chorego kwasica mleczanowa objawia się:
• nudności i wymioty,
• znaczne osłabienie,
• bóle brzucha,
• w wywiadzie jest spożycie środka toksycznego, alkoholu,
• oddech kwasiczy,
• zamroczenie z majaczeniem i śpiączką,
• skąpomocz,
• hipotermia,
• hipotensja i wstrząs,
• małe odwodnienie.
Dodatkowo w leczeniu stosuje się tu tlenoterapięleczenie przyczynowe i hemodializę z powodu niewydolności nerek.

Hipoglikemia polekowa
Jest to stan, w którym w organiźmie człowiek ma niski poziom stężenia glukozy w osoczu. Może to być spowodowane zbyt dużą ilością podanej insuliny w stosunku do podaży pokarmów i intensywności wysiłku fizycznego, zmniejszona produkcja glukozy po spożyciu alkoholu.Częściej hipoglikemia dotyka osób z cukrzycą typu 1.
Objawia się:
• nudności,
• bóle głowy,
___________________________
13 Ibidem, s. 807.
• kołatanie serca,
• pocenie się,
• drżenie i głód,
• splątanie,
• senność,
• trudności w mówieniu,
• zaburzenia koordynacji,
• nietypowe zachowania,
• zaburzenia widzenia,
• wędrujące parestezje,
• śpiączka
• poziom glukozy w osoczu spada do 50 mg/l
Może dojść w stanie hipoglikemii do nieodczuwania jej przez chorego. Spowodowane to jest uszkodzeniem wegetatywnego układu nerwowego w długotrwałej cukrzycy.
Rokowania są zależne od szybkości wykrycia zaburzeń u chorego. Obecnie opieka nad chorymi na cukrzyce zorganizowana jest bardzo dobrze i rzadko zdarza się zgon pacjenta z powodu ostrych powikłań.


6. Przewlekłe powikłania w cukrzycy.
Mimo stosowanej w leczeniu diabetes mellitus tak dobrze oczyszczonej insuliny, penów, pomp insulinowych występują powikłania, będące konsekwencją choroby. Dotyczą one naczyń krwionośnych, głównie tętnic i naczyń włosowatych oraz nerwów obwodowych. Do tych zmian dochodzi po wielu latach choroby. Są one przewlekłe i nieodwracalne. Należą do nich:
• nefropatia cukrzycowa,
• retinopatia cukrzycowa
• jaskra i zaćma,
• neuropatia cukrzycowa,
• stopa cukrzycowa,
• powikłania kostne, stawowe i skórne.

Nefropatia cukrzycowa
Polega na upośledzeniu funkcji nerek spowodowanej zwyrodnieniem małych naczyń krwionośnych kłębków nerkowych w przebiegu długotrwale występujących hiperglikemii. W moczu pojawia się białko i podwyższone ciśnienie krwi. Z upływem czasu rozwija się niewydolność nerek.

Retinopatia cukrzycowa
Jest najczęstszym powikłaniem i dotyczy gałek ocznych. Częste nadmiary cukru we krwi uszkadzają drobne naczynia włosowate oka i jego siatkówkę. Pojawiją się wybroczyny i wylewy krwawe, wysięk. Wczesne zmiany cukrzycowe na dnie oka nie wpływają na pogorszenie ostrości wzroku i nie dają żadnych objawów. Może dojść również do osłabienia widzenia związanego z wystąpieniem cukrzycowego obrzęku plamki żółtej (DME, czyli makulopatia cukrzycowa), tej najważniejszej części siatkówki odpowiedzialnej za ostre, wyraźne widzenie przedmiotów i kolorów. Obrzęk części siatkówki, która jest najbardziej wrażliwa na światło (plamki żółtej) utrudnia pacjentowi czytanie i prowadzenie pojazdów.
W leczeniu retinopatii stosuje sie leki uszczelniające naczynia krwionośne z rutyną oraz laseroterapię siatkówki.

Neuropatia cukrzycowa
Jest najczęstszym powikłaniem cukrzycy. W wyniku dużych poziomów cukru we krwi tworzą się tzw. końcowe produkty glikacji wywołujące zmiany w nerwach. Zmiany te następują dopiero po kilkunastu latach choroby. Tak jak w przypadku każdego innego powikłania najlepiej chroni nas przed nim utrzymanie glukozy w prawidłowych wartościach oraz prowadzenie zdrowego stylu życia.
Należy również utrzymać zalecane stężenia cholesterolu we krwi, zadbać o prawidłową kontrolę ciśnienia tętniczego, a także zaprzestać palenia papierosów i picia alkoholu. Rozwój neuropatii cukrzycowej można spowolnić umiarkowanym wysiłkiem fizycznym.

Jaskra i zaćma
Zaćma ( katarakta ) to choroba oczu polegająca na zmętnieniu soczewki i upośledzeniu widzenia. W początkowym stadium choroby stosuje się leki hamujące mętnienie soczewki. Choroby również nie da się całkowicie powstrzymać, można tylko spowolnić jej postęp. W ostateczności operacyjnie usuwa się zmętniałą soczewkę i wszczepia sztuczną.
Jaskra polega na podwyższeniu ciśnienia śródocznego : wewnątrzgałkowego i śródgałkowego. Ciśnienie uzależnione jest od ilości cieczy wodnistej i miejsca jej odpływy przez tzw. kąt przesączania.
Leczenie polega na stosowanou leków obniżających ciśnienie w gałce ocznej lub operacyjne.

Stopa cukrzycowa
Przewlekłe powikłania cukrzycy doprowadzają w efekcie końcowym doprowadzają do upośledzenia funkcji wielu narządów oraz stóp i skóry. Schorzenie to dotyczy chorych na cukrzyce niezależnie od jej typu. Stopa cukrzycowa to zakażenie, owrzodzenie lub destrukcja tkanek głębokich stopy. Ogromny wpływ na pojawienie sie tych zmian ma neuropatia cukrzycowa. Stopa cukrzyka jest obrzęknięta, zaczerwieniona, pozbawiona czucia bólu i temperatury. Często dochodzi do zgorzeli cukrzycowej i martwicy tkanek. Mimo wielu wysiłków leczenia dochodzi do amputacji kończyny.
Bardzo ważna jest tu higiena stóp, noszenie wygodnych butów, unikanie urazów.
Leczenie stopy cukrzycowej jest długotrwałe.

Powikłania kostne, stawowe i skórne
Powikłania skórne polegają na zanikowych przebarwieniach, rozszerzonych naczyniach na podudziach, zmiany zapalne skóry.
Zmiany kostno-stawowe w cukrzycy związane są z otyłością, ograniczeniem ruchomości, niedokrwieniami czy neuropatiami obwodowymi.
Należy wówczas zwalczać otyłość, stosować odpowiednią dietę cukrzycową, normować poziom glukozy, prowadzić zdrowy styl życia by opóźnić zniekształcenia i jednocześnie zmniejszyć dolegliwości bólowe kości i stawów.


7. Metody leczenia cukrzycy.

Leczenie cukrzycy, która jest chorobą przewlekłą i nieuleczalną, musi być prowadzone starannie, regularnie, stosownie do aktualnego stanu klinicznego i ...... do końca życia.
Zasada leczenia polega na prowadzeniu właściwego stylu życia, samokontroli oraz stosowaniu odpowiedniej diety i środków farmakologicznych. W cukrzycy typu 1 jest to insulina, w cukrzycy typu 2 – doustne leki przeciwcukrzycowe.
Niezbędna dla powodzenia leczenia jest edukacja pacjenta i jego rodziny.

Insulina jest to hormon anaboliczny wydzielany przez trzustkę 14 . Jej obecność we krwi prowadzi do obniżenia stężenia glukozy. Należy przechowywać ją w lodówce. Pacjent otrzymuje insulinę poprzez wstrzyknięcie ( iniekcję w tkankę podskórną) lub pompę insulinową. Zastrzyki z insuliny mogą być podane strzykawką gdzie jest możliwość mieszania różnych insulin, lub peny, które są łatwiejsze w obsłudze.
Pompy insulinowe są bardzo dobrą formą ze względu na umieszczenie igły w ciele w trybie ciągłym- chory nie musi wykonywać wielu wkł€ć. Dodatkowym atutem jest umiszczenie w pompie glukometru stale rejestrującego poziom cukru we krwi i stosownie do jego poziomu dawkowanie insuliny.
Insuliny dzielimy ze względu na budowę chemiczną na insulinę ludzką i analogi insuliny ludzkiej. Zaś ze względu na czas działania na:
1) insulina posiłkową:
• szybko działające analogi insuliny – wstrzykiwane najczęściej tuż przed posiłkiem, ale można podczas posiłku, a nawet po nim, zwykle odbywa się to 3 razy dziennie; stosowane też w osobistych pompach insulinowych
• krótko działająca insulina ludzka (insulina neutralna) – wstrzykiwane do 30 min przed głównymi posiłkami, stosowane są 3 razy dziennie; ze względu na dłuższy okres działania wymagają dodatkowych posiłków; są też stosowane w osobistych pompach insulinowych.
2) insulina bazalna (tzw.podstawowa) naśladująca podstawowe wydzielanie insuliny endogennej:
• insuliny średnio długo działające – w skojarzeniu z krótko działającą insuliną wstrzykuje się 1 raz dziennie – wieczorem, a w skojarzeniu z szybko działającymi analogami – zwykle 2 razy dziennie (rano i wieczorem)
• analogi insuliny długo działające – stosuje się zwykle 1 raz dziennie (rano lub wieczorem, o stałej porze); w skojarzeniu z szybko działającymi analogami wstrzykuje się 1 lub 2 razy dziennia (rano i wieczorem) w zależności od zapotrzebowania;
podstawowe wydzielanie insuliny naśladują również szybko działające analogi insuliny lub krótko działające insuliny ludzkie, jeśli są podawane w iniekcjach dożylnych w pompie infuzyjnej lub w ciągłym wlewie z osobistej pompy insulinowej. 3) mieszanki insulinowe (insuliny złożone, dwufazowe):
• mieszanka analogowa – szybko działający analog insuliny z zawiesiną,
• protaminową tego analogu o wydłużonym czasie działania,

_____________________________
14 R.K. Murray, D.K. Grannwer, V.W. Rodwell, Biochemia Harpera, Wydanie IV, PZWL, 2010, s.173.

• mieszanka insulin ludzkich – krótko działająca insulina z insuliną średnio długo działającą.

W cukrzycy typu 2 stosowane są leki farmakologiczne doustne.
Są to: metformina, pochodne sulfonylomocznika, Inhibitor α-glukozydazy, agoniści receptora GLP-1, inhibitory DPP-4, pioglitazon, inhibitory SGLT-2.
Lekiem pierwszego wyboru w cukrzycy typu 2 jest metformina 15.

Alternatywną metodą leczenia jest przeszczep trzustki – stosuje się go u chorych dializowanych wraz z przeszczepem nerek. Można też przeszczepić tylko wyspy Lngerhansa, ale nie jest to na długo ponieważ ponownie dochodzi do ich uszkodzenia.

8. Rola i zadania pielęgniarki środowiskowej w opiece nad chorym na cukrzycę.

Pielęgnowanie według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest to: sprawowanie opieki nad chorym oraz zapobieganie chorobom i umacnianie zdrowia .
Pielęgnowanie to praktyczna działalność pielęgniarki polegająca na profesjonalnym pomaganiu i towarzyszeniu ludziom w zdrowiu i chorobie, w kształtowaniu w nich umiejętności do samoopieki i samopielęgnacji w celu utrzymania komfortu życia codziennego w zdrowiu, chorobie, cierpieniu, umieraniu, niepełnej sprawności.
Pielęgnowanie jest profesją pielęgniarek i położnych.
Opieka pielęgniarska to szeroki zakres świadczań zdrowotnych realizowanych w bezpośrednim kontakcie z pacjentem.Od wspólczesnej pielęgniarki oczekuje się wysokich kwalifikacji i profesjonalnego pielęgnowania.
Przez pielęgnowanie profesjonalne rozumie się podejmowanie samodzielnych działań szczególnie ukierunkowanych na wzmacnianie zdrowia, zapobieganie chorobom, kształtowanie umiejętności życia z chorobą czy niepełnosprawnością, jak również udzielenie pomocy i wsparcia w rozwiązywaniu indywidualnych problemów
związanych ze stanem zdrowia, udział w leczeniu i usprawnianiu oraz towarzyszeniu w
godnym umieraniu 16.
_____________________________
15 Interna Szczeklika 2015/2016, Mały podręcznik Medycyna Praktyczna, Kraków 2016, s.791-797.
16 W. Ciechaniewicz, Pielęgniarka – świdczeniodawca opieki pielęgniarskiej, B. Ślusarska,D. Zarzycka, K. Zahradniczek, red Podstawy Pielęgniarstwa. Czelej, Lublin 2004, s. 297-302.
Pielęgniarka środowiskowa to pielęgniarka pracująca w podstawowej opiece zdrowotnej. Wypełnia funkje pielęgniarskie wobec rodziny i jej członków, społeczności lokalnej, w środowisku ich zamieszkania, w sytuacji zdrowia, choroby i niepełnosprawności. Podejmuje ona działania w zakresie:
• promocji zdrowia,
• profilaktyki chorób,
• świadczeń pielęgnacyjnych,
• świadczeń leczniczych,
• świadczeń diagnostycznych,
• świadczen rehabilitacyjnych.
Zadania pielęgniarki środowiskowej / rodzinnej nie ograniczają się zatem tylko do zabiegów typu podawania zastrzyków, zakładania opatrunków, itp. Dotyczą one również:
• rozpoznawanie i ocena potrzeb zdrowotnych podopiecznych;
• świadczenie usług w zakresie promocji zdrowia, edukacji zdrowotnej i działań zapobiegawczych;
• samodzielna realizacja świadczeń pielęgnacyjnych;
• współudział w realizacji świadczeń diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych;
• współpraca z samorządem lokalnym, pomocą społeczną, organizacjami pozarządowymi (np. stowarzyszeniami, organizacjami kościelnymi) i podmiotami leczniczymi.
W aktualnym systemie POZ pielęgniarka powinna być również nie tylko partnerem lekarza rodzinnego, wykonująca zlecenia w procesie leczenia, ale także osobą podejmującą zasadne działania względem chorego i jego najbliższej rodziny w środowisku życia. Mają przecież duży wgląd w codzienne życie chorego i jego najbliższych. Zna jego warunki mieszkaniowe, socjalne, bytowe, uzależnienia. Dzięki
tej wiedzy może ona trafnie ocenić potrzeby chorego i zaplanować opiekę nad nim.
Rola pielęgniarki w opiece środowiskowej powinna być ukierunkowana na
• edukację pacjenta
• umiejętność trafnej oceny sytuacji zdrowotnei i socjalno-bytowej;
• inicjowaniu wsparcia społecznego.
Opieka nad człowiekiem chorym na cukrzycę jest dosyć trudna. Wymaga od pielęgniarki środowiskowej przedewszystkim dużej wiedz o chorobie i powikłaniach jej towarzyszących. Oczywiście niezbędna jest tu cierpliwość.

Zadania dla pielęgniarki do realizacji w opiece nad chorym na cukrzycę :
1. Ocena sytuacji rodzinnej i rozpoznanie potrzeb chorego;
2. Ustalenie planu pracy z pacjentem;
3. Edukacja chorego na cukrzycę w zakresie prowadzenia zdrowego stylu życia i ewentualna eliminacja nałogów;
4. Pomoc w dostępie do usług medycznych i w kontakcie z lekarzem;
5. Nauka samokontroli i samoopieki;
6. Monitorowanie poziomów cukru i sposobu odżywiania;
7. Redukcja otyłości, aktywność fizyczna i prawidłowe odżywianie;
8. Współpraca z rodziną i jej w opiekę nad chorym na cukrzycę;