Otyłość - pandemia XXI wieku

Otyłość definiowana jest jako przewlekła choroba, która charakteryzuje się nagromadzeniem tkanki tłuszczowej powyżej 25% masy ciała dojrzałej kobiety i 15% masy ciała dojrzałego mężczyzny. Wskaźnik masy ciała jest równym bądź ma wartość powyżej 30kg/m2. Niestety wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że otyłość może prowadzić do bardzo poważnych powikłań zdrowotnych (problemy z sercem, stawami, cukrzycy typu II a nawet niektórych form raka). Stan ten w znacznym stopniu pogarsza jakość naszego życia ale także w znacznym stopniu zwiększa ryzyko przedwczesnego zgonu.

W chwili obecnej wyróżniamy dwa rodzaje otyłości. Jest to otyłość:

Samoistna, inaczej pierwotna czy pokarmowa, która jest wynikiem nadmiernej podaży pokarmów w stosunku do wydatków energetycznych człowieka. Przeprowadzone badania naukowe pokazują, że jest ona wynikiem zarówno predyspozycji genetycznych oraz czynników środowiskowych. Szczególną uwagę zwrócono tutaj także na czynniki psychologiczne tj. silnie stresujące sytuacje przyczyniają się do jedzenia zbyt dużej ilości pokarmów.

W ostatnim czasie dużo mówi się także o genach - odpowiedzialnych za otyłość. Na łamach The FASEB Journal opublikowano informację, że epigenetyczna metylacja posiada zdolność do blokowania ekspresji genu POMC, co w konsekwencji prowadzi do zaburzenia ośrodka sytości i wzmożonej przy tym podaży jedzenia. To prowadzi do otyłości. New England Journal of Medicine zwróciło uwagę na inny gen o nazwie- FTO oraz na tkankę tłuszczową osób otyłych. Grupa badaczy, wykazała, że jeden z regionów tego genu, a dokładnie ten niekodujący białka, w znaczącym stopniu wpływa na gospodarkę termiczną komórek tłuszczowych. Co ważne FTO oddziałuje z dwoma innymi genami IRX3 oraz IRX5. Ekspresja tych dwóch ostatnich genów musi być wyciszona, wtedy tylko ludzki organizm oraz organizm mysi (na tym modelu także przeprowadzono badania) ma normalny poziom zużycia tlenu oraz regulację termiczną w komórkach. Co nie prowadzi do otyłości. Przypuszcza się, że jest to jeden z łańcuchów molekularnych, który może stanowić cel dla leków do walki z otyłością.   

Wtórna, która najczęściej dotyka osób z różnego rodzaju chorobami. Tego typu otyłość powstaje między innymi na skutek stałego zażywania leków np. hormonalnych. Chorobami, którym najczęściej towarzyszy otyłość są m.in.: niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga, zespół policystycznych jajników czy niedoczynność przysadki. Spotykana jest ona także u kobiet, które nie mają owulacji bądź są one bardzo rzadkie.

Otyłość w znacznym stopniu wpływ na prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. Przyczynia się do uszkodzeń wielu narządów ale także i rozwoju chorób. Skutki otyłości odczuwane są już od samego początku. Wśród najczęściej spotykanych znajdują się:

1. Problemy ze stawami.
2. Częstsze złamania kości oraz ich osłabienie (pod wpływem zbyt dużego obciążenia dochodzi do ich zwyrodnień oraz degradacji).
3. Zwapnienia kości oraz stawów.
4. Choroby sercowo- naczyniowe, które pojawiają się na skutek gromadzenia się w ścianach naczyń krwionośnych frakcji LDL cholesterolu. Konsekwencja tego procesu jest tworzenie się blaszek miażdżycowych.
5. Niewydolność serca.
6. Problemy z oddychaniem, co prowadzi w następstwie do niedotlenienia mózgu. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia dla pacjenta.
7. Nadciśnienie tętnicze.
8. Bezdech sennego.
9. Cukrzyca typu II.
10. Podniesiony poziom cholesterolu we krwi.
11. Bezpłodność (dotyczy to zarówno kobiet jak i mężczyzn).
12. Kamica pęcherzyka żółciowego.
13. Wzmożona potliwość.
14. Niektóre choroby nowotworowe np. jajnika, piersi, jelita grubego czy gruczołu krokowego.

fot. shutterstock

Nie ulega wątpliwości, że osoby otyłe unikają kontaktów z innymi osobami, wstydzą się swojego wyglądu, mają kompleksy, zaniżoną samoocenę i trudniej jest im odnaleźć się w społeczeństwie.

Osoby otyłe nie zawsze mają w sobie wystarczająco siły by podjąć leczenie. Potrzebują one do tego wsparcia innych osób, nie tylko z rodziny ale także powinien w tym uczestniczyć: lekarz ogólny, psycholog, rehabilitant i dietetyk. Leczenie otyłości przebiega najczęściej na trzech płaszczyznach.

Wyróżnia się tutaj następujące etapy:

1. Leczenie niefarmakologiczne, które związane jest z utrzymywaniem odpowiedniej diety. Ilość kalorii dostarczanych w pokarmach powinna być mniejsza aż do 1000 kcal/ doba. Co ważne redukcja wagi osoby otyłej powinna wynosić do 1kg/ tydzień. Powinniśmy unikać w tym okresie spożywania tłuszczów (a co najmniej je ograniczyć do minimum) i regularnie uprawiać sport. Wysiłek fizyczny jest najważniejsza kwestią w walce z otyłością! Zwiększa bowiem zużycie  energii, zwiększa masę mięśniową, zapobiega zjawisku odbicia, a także poprawia nastrój. Ilość oraz rodzaj spożywanych powinny zostać dobrane przez dietetyka.
2. Leczenie farmakologiczne, dotyczy osób otyłych oraz z BMI ponad 27kg/m2. Muszą one także borykać się z co najmniej jedną chorobą związaną z otyłością. Leki włączane są dopiero wtedy gdy diety, wysiłek fizyczny czy psychoterapia nie przyniosły jakichkolwiek skutków. W chwili obecnej stosowane są dwa rodzaje leków:
   • sibutramina jest to lek, który hamuje zwrotny wychwyt trzech przekaźników w mózgu (serotoniny, dopaminy, noradrenaliny). Prowadzi to do zmniejszonego spożycia pokarmów przez wcześniejsze uczucie sytości podczas jedzenia. Dochodzi przy tym także do wydłużenia czasu przyjmowania kolejnych posiłków. Lek ten może niestety prowadzić do wystąpienia takich objawów niepożądanych jak: bezsenność, zaparcia, osłabienie, suchość w ustach czy przyspieszenie akcji serca.
   • orlistat to lek, który działa poprzez hamowanie trawienia oraz wchłaniania tłuszczów. Co ważne zwiększa wydalanie tłuszczów z kałem.  
3. Leczenie operacyjne otyłości stosowane jest nie wcześniej niż po dwóch latach bardzo intensywnego leczenia zachowawczego. Wykonywane są dwa rodzaje zabiegów: restrykcyjne (zmniejszające ilość przyjmowanego pokarmu) oraz zaburzające wchłanianie (zmieniają proces trawienia a także upośledzają wchłanianie spożytego pokarmu).

Wielu pacjentów decyduje się także na pionową plastykę żołądka, zespolenie omijające żołądek, wyłączenie dwunastnicy czy opasanie żołądka.

Jak widać otyłość to poważna choroba, która zawsze wymaga podjęcia specjalistycznego leczenia. Prowadzi ona do wielu problemów zdrowotnych i powikłań. Niestety może także doprowadzić do śmierci.